Publicatiedatum: 06-06-2021
Inhoud
(1) Inleiding
(2) Het aantal overlijdensgevallen per aandoening
(3) Het bepalen van het aantal gemelde overlijdensgevallen na een covid-19 vaccinatie
(4) Onderrapportage van meldingen bijwerkingen aan EudraVigilance
(5) Schatting omvang onderrapportage binnen de EER
(6) Conclusie
(1) Inleiding
In EudraVigilance worden de meldingen van vermoedelijke bijwerkingen bij gehouden van onder andere de covid-19 vaccins:
• Covid-19 mRNA vaccine Moderna (cx-024414);
• Covid-19 mRNA vaccine Pfizer-Biontech (Tozinameran);
• Covid-19 vaccine Astrazeneca (chadox1 ncov-19);
• Covid-19 vaccine Janssen (ad26.cov2.s).
In dit stuk wordt ingegaan op het achterlopen van meldingen van covid-19 bijwerkingen in de EMA database EudraVigilance.
De nationale regelgevende instanties inzake geneesmiddelen geven de meldingen van vermoedelijke bijwerkingen door. Voor Nederland is dat het CBG. De farmaceutische bedrijven, die houders zijn van handelsvergunningen voor geneesmiddelen in de Europese Economische Ruimte (EER), geven ook meldingen door. Meer informatie is te vinden [Wat is EudraVigilance?]
Op het portal EudraVigilance worden de gegevens gepresenteerd in overzichten. Het portal is voor iedereen toegankelijk. Hoe je toegang kan krijgen tot die overzichten is beschreven in het onderdeel “Toegang EudraVigilance rapporten”.
De EMA database EudraVigilance wordt voortdurend geactualiseerd. Het is geen geconsolideerde database. De resultaten per tijdvak kunnen daardoor verschillen.
De eerste stap is het bepalen van het aantal meldingen van personen die mogelijk zijn overleden na een covid-19 vaccinatie. Daarvoor is een “Line Listing” nodig. Dat is een selectie uit de EMA database EudraVigilance. Het maken, downloaden en bewerken van zo’n selectie met gemelde (mogelijke) overlijdensgevallen staat beschreven in [Een Line Listing maken in EudraVigilance]
Daarna zal worden ingegaan op de mogelijke onderrapportage bij de EMA database EudraVigilance.
(2) Het aantal overlijdensgevallen per aandoening
In EudraVigilance kan je per aandoeningen het aantal gemelde slachtoffers opvragen in het tabblad “Number of individual cases for a selected Reaction”.
Selecteer je de aandoeningen: “Blood and lymphatic system disorders”….
…Dan verschijnt in het overzicht “Outcome” het aantal gemelde overlijdensgevallen onder : Fatal” dat bij deze bijwerking hoort.
Kritische noot naar de EMA toe
Er is geen keuze mogelijkheid of een aparte tabel met het totaal aantal gemelde slachtoffers. Dat is afgeschermd voor de burger. Een beperking van de transparantie. Om achter het aantal slachtoffers te komen ligt het voor de hand om alle deelresultaten op te tellen. Bij deze tabellen staat nergens een waarschuwing dat deze methode kan leiden tot misverstanden. Per overlijdensgeval kunnen namelijk meerdere aandoening zijn vermeld.
Het optellen van de deelresultaten geeft dan een bovengrens aan van het aantal gemelde aandoeningen, omdat zelfs bij benadering niet is te bepalen uit de beschikbare tabellen wat de omvang van die dubbeltelling is. De EMA veroorzaakt hiermee ruis bij de informatievoorziening. Dat is de EMA aan te rekenen.
Er is wel een weinig gebruiksvriendelijke manier om daar achter te komen.
(3) Het bepalen van het aantal gemelde overlijdensgevallen na een covid-19 vaccinatie
Hoe bepalen we het aantal gemelde overlijdensgevallen per covid-19 vaccin. Het gaat na niet om het aantal gemelde aandoeningen met een fatale afloop maar om het aantal personen dat is overleden.
Daarvoor hebben we de weinig toegankelijke “Line Listing” nodig. In het onderdeel [Line Listing maken in EudraVigilance ] staat beschreven hoe je zo’n selecte maakt en exporteert naar Excel.
In de onderstaande afbeelding zie je het resultaat in Excel. Kolom K is de “Reaction List”. Bij de desbetreffende persoon staan in die kolom 6 aandoeningen vermeld die resulteren in overlijden. Tel je de gemelde aandoeningen met een fatale afloop, dan wordt deze persoon 6x meegeteld.
Detail uit Astrazeneca ‘Line Listing’ van de EMA database EudraVigilance
Kolom K meer in detail:
In de onderstaande tabel staat voor elk van de vier covid-19 vaccins het aantal gerapporteerde overlijdensgevallen op 02-06-2021.
Totaal gaat het om 2300 (vermoedelijke) overlijdensgevallen als gevolg van covid-19 vaccinatie. De bewering dat de covid-19 vaccins absoluut veilig zijn is niet vol te houden. Of het als veilig genoeg is te kwalificeren hangt niet alleen van de wetenschap af maar ook van het politieke en maatschappelijke draagvlak. Astrazeneca is daar een goed voorbeeld van. Honderden gemelde vermoedelijke sterfgevallen zijn geen probleem. Maar de aanwezigheid van een paar bloedpropjes legt de vaccinatie met Astrazeneca (tijdelijk) stil.
Het gaat hier om een momentopname. De cijfers worden voortdurend geactualiseerd. Met een onzekerheidsmarge moet rekening worden gehouden. Maar er zijn aanwijzingen van een substantiële onderrapportage van het aantal meldingen.
(4)Onderrapportage van meldingen bijwerkingen aan EudraVigilance
Verstrekte vaccins
De verdeling van de verstrekte vaccinaties zoals deze op de website van de ECDC is weergeven op 02-06-2021 voor de volgende landen:
Uitgedrukt in percentages zie je dat de verdeling redelijk overeenkomt met de omvang van de bevolking in het betreffende land. 
Op basis van deze gegevens verwacht je dat het aantal gemelde bijwerkingen een soortgelijk patroon zal volgen. De meldingen van bijwerkingen worden verzameld in EudraVigilance.
Meldingen in EudraVigilance
Een afbeelding van het aantal geregistreerde bijwerkingen per land binnen de EEA (Eurepean Economic Area) is te vinden op het tabblad “number of Individual Cases by EEA countries”. Hoe die verdeling in absolute aantallen was op 02-06-2021 (stand 29-05-2021) voor elk van de 4 covid-19 vaccins is in de volgende afbeeldingen te zien.
Moderna
Bron: Number of individual cases identified in EudraVigilance in EEA countries for Moderna
Nederland heeft absoluut en relatief het hoogste aantal meldingen doorgegeven bij het mRNA vaccin van Moderna.
Tozinemeran (Pfizer)
Bron: Number of individual cases identified in EudraVigilance in EEA countries for Tozinemeran (Pfizer).
Alleen Italië komt bij dit vaccin met het aantal absolute meldingen boven Nederland uit. Relatief gezien komt alleen in Italië in de buurt van Nederland. De andere grote Europese landen blijven ver achter.
Astrazeneca
Bron: Number of individual cases identified in EudraVigilance in EEA countries for Astrazeneca
Nederland heeft absoluut en relatief het hoogste aantal meldingen doorgegeven bij het covid-19 vaccin van AstraZeneca.
Janssen
Bron: Number of individual cases identified in EudraVigilance in EEA countries for Janssen
Nederland heeft absoluut en relatief het hoogste aantal meldingen doorgegeven bij het vaccin van Janssen.
(5)Schatting omvang onderrapportage binnen de EER
Onderrapportage
Uit bovenstaande cijfers en afbeeldingen blijkt dat Nederland in vergelijking met de grootste Europese landen een onevenredig groot aantal meldingen aan de EMA doorgeeft. Dit terwijl Nederland op het moment van registratie (02-06-2021) geen koploper is als het gaat om het aantal verstrekte vaccinaties. Het aantal inwoners in Duitsland is ongeveer 5 keer groter dan in Nederland. In Frankrijk is dat bijna 4 keer zo veel. De verwachting is dan dat het aantal meldingen in die landen dus veel hoger zou moeten zijn. Dit kan een signaal zijn dat er mogelijk sprake is een van een substantiële onderrapportage vanuit de andere lidstaten van de EG.
Risico
Dat zou een ernstige zaak zijn. Het gaat om zeer relevante informatie. De gegevens in deze database worden gebruikt voor de evaluatie van de baten en risico’s.
Bij het onderdeel “Rapporten begrijpen” lezen we hierover bij het onderwerp “Kwaliteit van gegevens” in de eerste alinea:
Het Europees Geneesmiddelenbureau is verantwoordelijk voor het hosten en onderhouden van EudraVigilance, een systeem voor het verzamelen van meldingen over vermoedelijke bijwerkingen, dat wordt gebruikt voor de evaluatie van de baten en risico’s van geneesmiddelen in hun ontwikkelingsfase en voor het bewaken van hun veiligheid na toelating tot de Europese Economische Ruimte (EER).
Dat betekent dat er bij een forse onderrapportage sprake is van een veiligheidsrisico omdat de risico’s worden onderschat.
Is er een schatting te maken van dit risico?
Schatting onderrapportage
Het aantal inwoners in 2019 in de Europese unie wordt geschat op 450 mln. Het aantal inwoners in Nederland bedraagt in 2020 ongeveer 17 mln. Dat is ongeveer 4% (1/25 deel) van de Europese bevolking. Het Lareb geeft aan dat ze 351 overlijdensgevallen (1) hebben gerapporteerd.
(1) Het Lareb geeft aan dat er tot nu toe 351 meldingen van overlijden zijn na coronavaccinatie.
Update van bijwerkingen (lareb.nl)
https://www.lareb.nl/pages/update-van-bijwerkingen
Bekeken op 02-06-2021
Houden we geen rekening met de verschillen in de bevolkingsopbouw en het aantal vaccinaties per vaccin per land dan kunnen we een eenvoudige ruwe schatting maken van het effect van de onderrapportage. Je komt dan voor heel Europa in de richting van 8.000 (25×351=8.775) overlijdensgevallen. Ten opzichte van de 891 gemelde gevallen binnen de EER is dat bijna een factor 10 hoger. Het gaat om een ruwe schatting. Maar het probleem van de risico’s ten gevolge van de onderrapportage lijkt veel groter dan je in eerste instantie zou verwachten.
(6) Conclusie
De EMA database EudraVigilance verzameld bijwerkingen van de covid-19 vaccins voor de evaluatie van de baten en risico’s. Er is een sterk signaal dat er een onderrapportage bestaat bij de meldingen van bijwerkingen van het covid-19 vaccin aan EudraVigilance. Wat niet duidelijk is of deze onderrapportage het gevolg is van een administratieve achterstand of dat deze informatie als verloren moet worden beschouwd. Gezien de hectiek rond het vaccineren en het verschil in administratieve organisatie per land moet dat laatste zeker niet worden uitgesloten. Dan is er sprake van een (blijvende) substantiële onderrapportage van de bijwerkingen met als gevolg een onderwaardering van de risico’s. Zicht krijgen op de bijwerkingen en de slachtoffers, die nu onder de radar blijven, is nodig om het risico zo goed mogelijk in beeld te kunnen brengen. Elke verantwoordelijke in het covid-vaccinatieproces zou dit moeten willen.
* * * * *
Naar Informatie: Wat is EudraVigilance?
Naar Informatie: Toegang EudraVigilance rapporten bijwerkingen covid-19 vaccins
Naar Informatie: Line-Listing maken in EudraVigilance
Naar: Homepage
Naar: Facebook onderzoekvaccins
Naar: Telegram Channel Onderzoekvaccins
Like of volg deze Facebookpagina en/of het Telegram Channel en u wordt op de hoogte gehouden van nieuwe publicaties op deze website.